تیتراژ چیست ؟

تيتراژ واژه فرانسوي و فرم نمايشي – تجسمي است که در آغاز و پايان فيلم‌ها قرار مي گيرد. حضور عنصر گرافيک ، حرکت و صدا . با محوريت موضوع خاص براي تيتراژ لازم و ضروري است. حرکت وصدا به جنبه هاي نمايشي تيتراژ مربوط مي شود و طراحي گرافيک، شرط لازم تجسمي بودن آن. ديدگاه هاي متفاوتي درباره تيتراژ وجود دارد ؛ يک ديدگاه آن را فقط شناسنامه فيلم يا برنامه مي داند. ديدگاه ديگر، تيتراژ را زنگ اعلام شروع فيلم در نظر مي گيرد و ديدگاه سوم، تيتراژ را فرصتي براي فضاسازي ذهني تماشاگر تلقي مي کند. اين سه ديدگاه به مرور زمان و با معرفي قابليت هاي جديد تيتراژ، مطرح شد.
اولي‌ها معتقدند فيلم نيز مانند هر اثر ديگر، شناسنامه اي دارد که دست اندرکاران و عوامل توليد را معرفي مي کند و اين اطلاع رساني بر عهده تيتراژ است. تماشاگر فيلم حق دارد بداند سناريست، کارگردان، فيلمبردار و... فيلمي که مشاهده مي کند، چه کساني هستند. بعضاً هم، نوع برداشتي که از سکانس هاي مختلف فيلم دارند، متاثر از پيش زمينه اي است که از اين افراد و عوامل، در ذهن دارند. ره زعم اين ديدگاه ضروري است که تمام افرادي که در توليد فني و هنري فيلم يا برنامه نقشي داشته‌اند، معرفي شوند.
ديدگاه دوم با تاکيد بر اينکه تيتراژ، زنگ اعلام شروع فيلم است، مي خواهد فرصتي را در اختيار تماشاگر و بينده قرار دهد تا آماده ديدن فيلم شود. مطابق اين ديدگاه، ديگر نياز نيست تيتراژ تلاش کند تا تماشاگر را جلب و جذب کند، زيرا اين طور فرض شده که مخاطب، فيلم را انتخاب کرده و فقط نيازمند فرصتي است تا خود را در موقعيت تماشاگر قرار دهد.
ديدگاه سوم نيز با در نظر داشتن اينکه يک فرم نمايشي است، بنابر اين فضاسازي نمايشي داستان و پرداخت سينمايي يا تلويزيوني آن را هدف قرار مي دهد. بدين معنا، تماشاگر فيلم مي خواهد بداند با چه ژانري از سينما روبروست ؟ آيا يک فيلم ملودرام خانوادگي را خواهد ديد، يک فيلم پليسي يا يک فيلم کاملاً هنري ؟
اين فضاسازي هم به لحاظ فرم و هم از نظر محتوا، براي مخاطب و تماشاگر داراي اهميت خاصي است. البته بايد در نظر داشت که اين سه ديدگاه، سه کاربرد تيتراژ را شامل مي شود و هر کدام، بسته به کارکردي که از تيتراژ انتظار دارد، ، ن را مهم تر مي داند.
کارکرد تيتراژ تا حدودي شبيه جلد کتاب است. آنگونه که در جلد کتاب با انتخاب عناصر، فرم‌ها و چينش آنها تلاش مي شود، مخاطب کتاب در جريان موضوع ان قرار گيرد و مخاطب در کوتاه ترين زمان ممکن بتواند کتاب مورد نظرش را بيابد. معمولاً با تمرکز در مقابل ويترين کتابفروشي و در يک نگاه کلي و گذرا، از شکل و فضاي طراحي جلد، موضوع کتاب به راحتي مي توان حدس زد.
تيتراژ مانند جلد کتاب، هم فضاسازي مي کند و هم اطلاع رساني. همان طور که در جلد کتاب، عناويني چون نام کتاب، نام نويسنده، مترجم و... اطلاعات اصلي کتاب را منتقل مي کند، در تيتراژ هم عناويني چون نام فيلم، کارگردان، مونتور و... به عنوان اطلاعات اوليه در اختيار تماشاگر قرار مي گيرد. علاوه بر اين، هم در جلد کتاب و هم در تيتراژ، قصد فضاسازي نيز داريم تا مخاطب بتواند به راحتي گونه و مضمون کلي فيلم يا کتاب را بداند. اين فضاسازي مشروط بر اين است که انتهاي داستان فيلم يا کتاب، لو نرود.
اصل هم همين است که فضاسازي ‌ها، نتيجه نهايي را مشخص نکنند و نبايستي تمايل تماشاگر به ديدن فيلم يا خواندن کتاب، در اثر تماشاي جلد يا تيتراژ، کاهش يابد چرا که خواندن کتاب با تماشاي فيلمي که آخر داستانش را مي دانيم، لطفي نخواهد داشت !